Работните односи претставуваат основа за стабилност и напредок на општеството. Законите и прописите кои ги регулираат правата и обврските на работниците и работодавачите играат клучна улога во обезбедувањето фер и безбедни услови за работа. Во Македонија, кривичниот закон предвидува санкции за различни видови повреди на правата од работен однос и социјално осигурување. Оваа статија ги разгледува клучните аспекти на овие кривични дела и нивните последици, со цел да се подигне свесноста и да се поттикне почитување на законите.
Повреда на Правата од Работен Однос (Член 166)
Зачувувањето на правата на работниците е од витално значење за одржување на праведни и продуктивни работни односи. Според член 166, секој кој свесно не се придржува кон закон, друг пропис или колективен договор, и на тој начин ги повредува, одзема или ограничува правата што му припаѓаат на работникот, ќе се казни со парична казна или со затвор до една година. Ова опфаќа различни аспекти на работниот однос како засновање или престанок на работен однос, плата и надоместоци, работно време, одмор и отсуство, заштита на жените, младината и инвалидите, и забрана на прекувремената или ноќната работа.
Пример: Доколку работодавачот не исплати плата согласно договорените услови, тоа претставува повреда на правото на работникот за фер надоместок за неговата работа. Таквата постапка може да доведе до финансиски и психолошки тешкотии за работникот, кој е приморан да ги бара своите права преку судски постапки.
Повреда на Правото од Социјално Осигурување (Член 167)
Социјалното осигурување е еден од столбовите на современите држави, обезбедувајќи заштита и поддршка за граѓаните во случаи на болест, инвалидитет, старост и други ситуации. Според член 167, секој кој свесно не се придржува кон закон, друг пропис или колективен договор за здравствено, пензиско и инвалидско осигурување и други видови социјално осигурување и со тоа ги повредува правата на работникот, ќе се казни со парична казна или со затвор до една година.
Пример: Работодавач кој не ги уплаќа придонесите за пензиско и инвалидско осигурување за своите вработени ги лишува од правото на пензија и други придобивки кои им следуваат според закон. Ова може да има долгорочни негативни последици по социјалната сигурност на работникот и неговото семејство.
Злоупотреба на Правата од Социјално Осигурување (Член 168)
Злоупотребата на системот за социјално осигурување не само што е противзаконска, туку и ја поткопува довербата во целиот систем. Според член 168, секој кој со симулирање или предизвикување болест или неспособност за работа остварува право на здравствено, пензиско и инвалидско осигурување и други видови социјално осигурување, кои не му следуваат според закон, ќе се казни со парична казна или со затвор до една година.
Пример: Вработен кој лажно пријавува болест за да користи боледување и здравствени придобивки, не само што го оштетува работодавачот, туку и го зголемува товарот на системот за здравствено осигурување, со што се намалуваат ресурсите достапни за оние на кои навистина им се потребни.
Повреда на Правата за Време на Привремена Невработеност (Член 169)
Правата на граѓаните за време на привремена невработеност се критични за обезбедување финансиска стабилност и поддршка во периоди на транзиција. Според член 169, секој кој со злоупотреба на службената должност не се придржува кон закон, друг пропис или колективен договор за правата на граѓаните за време на привремена невработеност и на тој начин потешко ги повредува правата на други лица, ќе се казни со парична казна или со затвор до една година.
Пример: Доколку службено лице во агенција за вработување свесно не ги почитува правата на невработените лица, на пример, со манипулации при распределба на средства за поддршка, тоа претставува сериозна злоупотреба која може да ги остави засегнатите лица без потребната финансиска поддршка во критичен период.
Непреземање Мерки за Заштита при Работа (Член 170)
Безбедноста на работното место е основна обврска на секој работодавач. Според член 170, одговорно лице во правно лице кое свесно не се придржува кон закон, друг пропис или колективен договор за мерките за заштита при работата, ќе се казни со парична казна или со затвор до една година. При изрекувањето условна осуда, судот може на сторителот да му наложи во определен рок да постапи според прописите за мерките за заштита при работата.
Пример: Работодавач кој не обезбедува адекватна заштитна опрема за своите вработени ги изложува на ризик од повреди и болести. Непочитувањето на прописите за безбедност може да доведе до сериозни последици по здравјето на работниците и да резултира со правни санкции за работодавачот.
Завршни зборови
Зачувувањето на правата од работен однос и социјално осигурување е клучно за обезбедување на фер и безбедни услови за работа. Кривичните санкции предвидени во македонскиот закон претставуваат важен механизам за заштита на работниците и одржување на праведноста во работните односи. Секој работодавач и работник треба да биде свесен за своите права и обврски и да ги почитува законите и прописите за да се обезбеди хармоничен и продуктивен работен амбиент. Со соработка и почитување на законите, можеме да изградиме подобро и посигурно општество за сите.