Тестамент
Тестамент или завештание е еднострана изјава на последната волја на оставителот во однос на неговиот имот дадена во форма пропишана со законот, со којшто се уредуваат наследно-правните односи (во РМ – Законот за наследување) со која оставителот одредува кое лице или кои лица ќе му бидат наследници и кој дел од оставнината ќе му припадне на наследникот, односно на наследниците по неговата смрт. Тестаментот претставува еден од основите за повикување на наследство.
Видови на тестамент
Законот за наследување ги пропишува следните видови на тестамнет според формата:
- своерачен тестамент,
- судски тестамент,
- тестамент составен пред дипломатски или конзуларен претставник во странство (дипломатско-конзуларен тестамент),
- тестамент составен за време на воена состојба (војнички тестамент),
- меѓународен тестамент
- устен тестамент
Своерачен тестамент
Под поимот своерачен тестамент се подразбира тестамент којшто завештателот (тестаторот) сам со своја рака го напишал и го потпишал. Без значење е тоа на кој јазик е напишан тестаментот. Исто така, без значење е кое писмо е употребено при пишувањето на тестаментот. За своерачно пишување на тестаментот може да се употреби било кое средство погодно за пишување. Потоа, тестаментот може да бида напишан на каков било материјал како подлога за пишување (хартија, парче картон, дрво, стакло, лимена фолија, итн. Важно е да во конкретниот случај нема никакво сомневање во поглед на сериозноста на изјавата на последната волја на завештателот.
Судски тестамент
- Судскиот тестамент претставува писмен тестамент составен со учество на надлежниот основен суд како јавен орган. Овој тестамент, според Законот на завештателот му го составува судија на основен суд. Судијата, пред почетокот на составувањето на тестементот, е должен претходно да го утврди идентитетот на завештателот. По составувањето на тестаментот судијата е должен да му го прочита на завештателот, и потоа да му го даде да го потпише. Откога завештателот ќе го прочита и потпише ваквиот тестамент, судијата на самиот тестамент ќе потврди дека завештателот во негово присуство го прочитал и го потпишал.Во случај завештателот да не е во состојба да го прочита тестаментот што му го составил судијата, овој ќе му го прочита на завештателот во присуство на двајца сведоци. Потоа, завештателот во присуство на истите сведоци ќе го потпише тестаментот или ќе стави на него свој ракознак, откога ќе изјави дека тоа е негов тестамент. По завештателот, тестементот го потпишуваат сведоците. Кога тие ќе го потпишат судијата со свој потпис ќе потврди на тестаментот дека се извршени сите горенаведени дејствија.Сведоци при составувањето на судски тестамент можат да бидат полнолетни лица на кои не им е одземена деловната способности кои знаат да читаат и пишуваат, а го разбираат јазикот на кој е составен тестаментот. Не можат да бидат сведоци при составувањето на судски тестамент, ниту тестаментот да го состават по кажување на завештателот во својство на судија: потомците на завештателот, неговите посвоеници и нивните потомци, неговите предци и посвоители, неговите роднини во странична линија до четвртиот степен заклучно со брачните другари на сите овие лица и брачниот другар на завештателот. Доколку судскиот тестамент содржи одредби со кои му се остава нешто на судијата којшто го составил тестаментот, на записничарот и на сведоците при неговото составување, како и на нивните предци, потомци, браќа, сестри и на брачните другари на овие лица, таквите одредби се ништовни. По составувањето завештателот може судскиот тестамент, како и своерачниот тестемент да да му го довери на чување на основниот суд во отворена или затворена обвивка. За тоа судот ќе состави записник, а тестаментот ќе го стави во одделна обвивка, што ќе ја запечати и ќе ја чува во судот на за тоа посебно определено место
Дипломатско-конзуларен тестамент
Секој граѓанин на Република Северна Македонија кој се наоѓа привремено или стално во некоја странска држава во која постои македонско дипломатско-конзуларно претставништво може да направи тестамент пред тоа претставништво. Тестаментот се прави на ист начин, односни со иста постапка како и судскиот тестамент. Дипломатско-конзуларниот тестамент всушност претставува писмен тестамнет составен пред дипломатско-конзуларен претставник на Република Северна Македонија во странство.
Тестамент составен за време на воена состојба
Војничкиот тестамент (testamentum militare) според Законот за наследување се составува за време на воена состојба. Него можат да го користат сите лица кои се наоѓаат на воена должност во воена состојба. Се составува во иста постапка како и судскиот тестамнет. Од ова можеме да заклучиме дека војничкиот тестамент е писмен тестамент составен со присуство на овластени воени лица во воена состојба. На составувањето на тестаментот како овластени воени лица можат да присуствуваат и него да го состават командирот на четата или некој друг старешина од неговиот или од повисок ранг. Во присуство на овие лица тестаментот може да го состави неко друго лице по кажување на завештателот. Ако завештателот во моментот кога одлучил да состави тестамент се наоѓал во состав на привремен воен организациски состав (формиран за извршување на одредена борбена задача) – одред, тестаментот може да го состави старешината кој командува со тој одред или пак друго лице во негово присуство.
Усмен тестамент
Усмениот тестамент претставува изјава на последната волја на завештателот во однос на неговиот имот која тој ја дал усно пред двајца сведоци, затоа што постоеле вонредни околности поради кои не можел да состави писмен тестамен. Според Законот за наследување, завештателот може да ја изјави својата последна воља усно пред двајца сведоци само ако поради исклучителни околности не е во можност да состави писмен тестамент.
Вонредните односно исклучителните околности можат да бидат различни. За полноважност на тестаментот основен услов е сведоците да го знаат јазикот на кој завештателот ја изјавил својата последна волја.
Законот пропшува ограничена важност на усниот тестамент. Така тој престанува да важи кога ќе поминат 30 дена од престанокот на исклучителните околности во кои е составен. Сведоци при составувањето на устен тестамент можат да бидат само лицата кои можат да бидат сведоци при составувањето на судски тестамент, но не мораат да знаат да читаат и да пишуваат. Сведоците се должни без одлагање да ја стават написмено изјавата на завештателот и што побрзо да му ја предадат на судот, или усно да ја повторат пред судот, изнесувајќи кога, каде и во кои прилики завештателот ја изјавил својата последна волја.
Според Законот ништовни се одредбите од усниот тестамент со кои им се остава нешто на сведоците при неговото составување, на нивните брачни другари, на нивните предци, на нивните потомци, на нивните роднини во странична линија до четвртиот степен на роднинство заклучно и на брачните другари на сите овие лица.
Содржина на тестаментот
Содржината на тестаментот опфаќа сè што завештателот во него наредил односно изјавил како последна изјава на волја во однос на неговиот имот. Таа може да биде сложена и разновидна. Тоа се огледа од фактот што со тестамент се одредуваат наследниците и наследните делови од имотот, со него се конституираат оптоварувања и легати, се поставуваат услови, се простува недостојност за наследување, се исклучуваат нужни наследници од наследството, се одредува извршител на тестаментот, се признава вонбрачно татковство и сл.
Определувањето на наследниците е еден од елементите на содржината на тестаментот. Завештателот може да определи за наследник било кое физичко лице, без оглед на тоа дали тоа лице е негов роднина или пак не е. Тој може да определи за наследник на наговиот имот Се смета дека наследниците, легатарите и другите лица на кои со тестаментот им се оставени некои користи, се доволно определени ако тестаментот содржи податоци врз основа на кои може да се утврди кои се тие. Во врска со ова одредени физички лица можат да бидат означени како тестаментални наследници не само по име, туку и на друг начин, во зависност од општествената односно роднинската врска меѓу нив и завештателот. На пример „мојот внук од сестра“, „мојата тетка“, „мојот брат“ итн.
Според Законот, наследник врз основа на тестаментот е лице кое го определил завештателот да го наследи целиот негов имот или дел од имотот. Понатаму како наследник се смета и лице на кое со тестаментот му се оставени еден или повеќе определени предмети или права, ако се утврди дека вољата на завештателот била тоа лице да му биде наследник.
Составување на тестаментот
Составувањето на тестаментот претставува писмено или усмено изразување на последната волја на завештателот во однос на неговиот имот.
Тестаментот не е полноважен ако при неговото составување не биле исполнети условите коишто Закнот ги пропишал за негова полноважност. Меѓу нив најважни се три услови. Тие се: поседување на споособност за составување на тестамент, поседување на слободно изразена воља на завештателот во моментот на составувањето на тестементот, и составување на тестаментот во една од со закон пропишаните форми. Способноста за составување на тестамент претпоставува постоење на два факти во моментот на составувањето. Првиот е наполнета возраст од 15 години, а вториот е поседување на способноста за расудување. Се смета дека лице кое наполнилао 15 години има доволно способност за расудување за да го сфати значењето на своето постапување и за да управува за со своите постапки под услов да е душевно доволно развиено за својата возраст и да е душевно здраво.
Што по составување на тестаментот- регистар на тестаменти
Откако тестаментот ќе биде составен и потпишан треба да одлучи каде ќе го чувате. Истиот може да биде депониран во Судот или пак може да се остави на чување кај трето лице. Каква и да е одлуката за тестаментот од особена важност и препорачливо е да се поднесе пријава за тестаментот да биде запишан во регистарот на тестаменти кој го води нотарската комора. Иако запишувањето во регистарот на тестаменти не е од задолжителен карактер и нема улога во полноважноста на тестаментот при поведување на оставинска постапка нотарот ќе може веднаш да провери дали има тестамент, каде е оставен на чување како и други податоци потребни за постапката. Од друга страна ќе биде олеснета постапката и на тестаменталните наследници како и да биде испочитувана волјата на завештателот.
